دانشمندان موفق شده‌اند الیزا (اولین چت‌بات جهان که کدهای کامپیوتری آن به مدت ۶۰ سال از دست رفته بود) را دوباره احیا کنند. این چت‌بات همچنان عملکرد شگفت‌انگیزی دارد.

 

به گزارش ایتنا و به نقل از لایوساینس، گفتنی است الیزا در دهه ۱۹۶۰ توسط پروفسور جوزف ویزنبام از ام‌آی‌تی توسعه یافت و نام آن از شخصیت «الیزا دولیتل» در نمایشنامه «پیکمالیون» گرفته شده بود.

 

این مدل زبانی که کاربران می‌توانستند با آن تعامل داشته باشند، تأثیر قابل توجهی بر هوش مصنوعی امروزی گذاشته است. پژوهشگران در مقاله‌ای نوشته‌اند که اسکریپت “DOCTOR” که برای الیز نوشته شده بود، به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده بود که به سوالات مشابه یک روان‌درمانگر پاسخ دهد. به عنوان مثال، اگر کاربر می‌پرسید: «مردها همه مثل هم هستند»، الیزا پاسخ می‌داد: «از چه لحاظی»؟

 

ویزنباوم الیزا را با استفاده از زبان برنامه‌نویسی منسوخ‌شده‌ای که خودش اختراع کرده بود به نام Michigan Algorithm Decoder Symmetric List Processor (MAD-SLIP) نوشت، اما این کد به سرعت به زبان Lisp منتقل شد. با ظهور اینترنت اولیه، نسخه Lisp الیزا به‌سرعت در جهان پخش و نسخه اصلی آن به تدریج منسوخ شد.

 

کارشناسان بر این باور بودند که کد اصلی الیزا که ۴۲۰ خط کد داشت، از دست رفته است، تا اینکه در سال ۲۰۲۱ جف شرگر (دانشمند شناختی دانشگاه استنفورد) و مایلز کرولی (آرشیویست ام‌آی‌تی)، آن را در میان اسناد ویزنباوم یافتند.

 

شرگر می‌گوید: «من خیلی دوست دارم بدانم که بنیان‌گذاران اولیه هوش مصنوعی چگونه فکر می‌کردند. از آنجایی که الیزا یکی از سنگ‌بنای‌های هوش مصنوعی اولیه است، می‌خواستم بدانم چه چیزی در ذهن ویزنباوم بوده است».

 

او افزود: «از نظر فنی، ما حتی نمی‌دانستیم که کدی که پیدا کرده بودیم (و تنها نسخه‌ای که تاکنون کشف شده) اصلاً کار می‌کند یا نه». بنابراین آنها متوجه شدند که باید کد را امتحان کنند.

 

احیای الیزا کار ساده‌ای نبود. گروه پژوهشی باید کد را تمیز کرده و اشکالات آن را برطرف می‌نمودند و همچنین یک شبیه‌ساز ایجاد می‌کردند که مشابه کامپیوترهایی باشد که در دهه ۱۹۶۰ الیزا را اجرا می‌کردند. این گروه پس از بازسازی کد، توانست الیزا را راه‌اندازی کند.

 

شرگر می‌گوید: «ما با اجرای آن نشان دادیم که این کد واقعاً بخشی از خط تولید واقعی الیزا بوده و نه‌تنها کار می‌کند، بلکه به‌طور شگفت‌انگیزی خوب عمل می‌کند».

 

با این حال، گروه پژوهشی یک اشکال در کد پیدا کرد که تصمیم گرفت آن را اصلاح نکند. به باور شرگر، «این کار اصالت اثر را خراب می‌کرد؛ مثل اینکه بخواهید یک اشتباه در نقاشی مونالیزا را اصلاح کنید».

 

گفتنی است گرچه الیزا در ابتدا به عنوان یک پلتفرم تحقیقاتی برای ارتباط انسان و کامپیوتر طراحی شده بود، اما شرگر می‌گوید «چت‌بات بودن» آن به حدی نوآورانه بود که اهداف تحقیقاتی آن را تحت‌الشعاع قرار داد.

 

این میراث همچنان ادامه دارد، چرا که الیزا اغلب با مدل‌های زبان بزرگ (LLM) امروزی و دیگر هوش‌های مصنوعی مقایسه می‌شود.

 

با وجود اینکه نمی‌توان آن را با توانایی‌های مدل‌های زبان مدرن مانند چت‌جی‌پی‌تی مقایسه کرد. دیوید بری (استاد علوم انسانی دیجیتال در دانشگاه ساسکس بریتانیا و یکی از نویسندگان این مقاله) می‌گوید: «واقعاً شگفت‌انگیز است وقتی که در نظر می‌گیرید این کد در سال ۱۹۶۵ نوشته شده است».

 

یکی از ویژگی‌های الیزا که از چت‌بات‌های مدرن بهتر عمل می‌کند، این است که گوش می‌دهد. شرگر اظهار می‌دارد مدل‌های زبان مدرن فقط سعی می‌کنند جملات شما را کامل کنند، در حالی که الیزا به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده بود که کاربر را به ادامه مکالمه ترغیب کند.

 

بری در پایان می‌افزاید: «احیای الیزا چشم‌ها را به روی تاریخچه‌ای باز می‌کند که در حال از دست رفتن است». چون زمینه علوم کامپیوتر به شدت آینده‌نگر است، دست‌اندرکاران آن معمولاً تاریخچهٔ آن را کهنه تلقی کرده و آن را حفظ نمی‌کنند.