به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در سومین روز از نوزدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان قرآن کریم که به مدت سه روز در حسینیه الزهرا(س) مجتمع امام خمینی(ره) برگزار می‌شود، برخی از اساتید و فعالان قرآنی به بررسی مسائل مختلف پیرامون تلاوت قرآن پرداختند. این نشست تخصصی که به همت شورای عالی قرآن در روز جمعه 9 آذر برگزار شد، فرصتی بود تا دغدغه‌ها و دیدگاه‌های قاریان، حافظان و پژوهشگران قرآن مطرح شود.
در این روز، مباحث مختلفی از جمله تعریف غنا در فقه، نظرات فقهای مسلمان در خصوص غنا و انواع آن، و شاخص‌ها و معیارهای تلاوت صحیح در قرآن و روایات مورد بحث قرار گرفت. همچنین توجه ویژه‌ای به موضوعاتی همچون آداب و احکام تلاوت، راه‌های جلوگیری از وقوع در الحان شبهه‌ناک، و بررسی تطبیقی غنا در تلاوت قراء شد.
تلاوت قرآن؛ از هنر دینی تا ابزار تقویت ارتباط با خدا
محمدحسین سعیدیان، قاری و محقق قرآن کریم، در این نشست ضمن تأکید بر اهمیت قرآن به عنوان کلام خدا و تجلی پروردگار، اظهار داشت: قرآن کریم از آن جهت که کلام خداست، خود یک سروشی آسمانی و نماد تجلیات الهی است. از این‌رو، تمسک به قرآن و تلاوت آن به‌عنوان یک هنر مقدس دینی مورد تأکید قرار گرفته است.
این محقق قرآنی تصریح کرد: قرائت قرآن کریم نیازمند رعایت اصول و ضوابط خاصی است که در آنها به کارگیری صدای خوش و تغنی در راستای شأن کلام الهی مطرح می‌شود. بر اساس آموزه‌های قرآنی و نظرات فقها، رعایت حدود و ضوابط قرائت قرآن در دو بخش آداب ظاهری و باطنی اهمیت دارد.
قاری قرآن ادامه داد: از جمله مهم‌ترین اصول قرائت قرآن، پای‌بندی به احکام تجوید، استفاده از تنغیم مناسب با کلام خدا، و تلاوت معنامحور است. قرآن تنها کتابی است که باید با توجه به معنای آن تلاوت شود تا بر روح و جان شنونده تأثیر بگذارد.
نکات کلیدی از نشست تخصصی استادان و قاریان قرآن
سعیدیان همچنین به اهمیت پرهیز از قرائت غنایی و آوازخوانی اشاره کرد و گفت: قرائت قرآن باید به گونه‌ای باشد که هیچ‌گونه شباهتی به آوازخوانی نداشته باشد. بر اساس توصیه مقام معظم رهبری، باید از تلاوت‌های غنایی و ایجاد الحان شبهه‌ناک پرهیز شود.
این محقق قرآن در ادامه افزود: مراتب قرائت قرآن متفاوت است. پایین‌ترین مرتبه آن، قرائت صحیح و زیبا با صدای خوش است، در حالی که بالاترین مرتبه، رسیدن به جایگاه مبلغین الهی است. قاری قرآن برای دستیابی به این مرتبه عالی باید طهارت باطنی، تقوا، خضوع و خشوع را در نظر بگیرد و اخلاق حرفه‌ای و قرآنی را رعایت کند.
وی در پایان تأکید کرد: کسی که در مسیر تحقق معنای حق تلاوت قدم می‌گذارد، نه‌تنها به کلام الهی احترام می‌گذارد، بلکه بستری برای افزایش ارتباط و انس جامعه اسلامی با قرآن فراهم می‌آورد.
تلاوت قرآن و خطرات غنا
حمید ایماندار، پژوهشگر قرآن کریم، در سخنان خود در نوزدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان قرآن کریم، به تحلیل موضوع «غنای محرم در تلاوت قرآن» پرداخت و تأکید کرد که مسأله تحقق صوت غنایی در تلاوت قرآن از دیرباز محل بحث و نظر میان فقهای مختلف بوده است.
او همچنین تصریح کرد که با توجه به فضای عمومی جامعه اسلامی و اهمیت ویژه‌ای که این روزها به هنر تلاوت قرآن داده می‌شود، تذکرات اخیر مقام معظم رهبری در خصوص آسیب‌های ناشی از ورود صوت‌های غیر مشروع به تلاوت قرآن، ضرورت توجه به این مسأله را دوچندان کرده است.
ایماندار خاطرنشان کرد: اسلوب و ساختار ویژه تلاوت مرسوم، قواعد تجویدی و ساختار خط‌کشی شده‌ای که در تلاوت به اسلوب مصری وجود دارد ـ بر خلاف ماهیت نواهای مذهبی دیگر مثل مداحی‌های امروزی ـ امکان تحقق صوت غنایی را به حداقل ممکن می‌رساند.
او ادامه داد: در یک رویکرد جریان‌شناسی، اگر رأی برخی فقهای متقدم، مانند صاحب جواهر ـ یعنی صوت مطرب، فارغ از قید لهوی بودن ـ ملاک قرار گیرد، مشروعیت برخی فرازهای تلاوت‌های موجود با شبهه مواجه می شود. مثلاً حس خلسه‌وار و گاه کف‌زدن مستمع، متأثر از نغمه‌پردازی افراطی در برخی تلاوت‌ها ـ که نمونه‌های عینی آن در کتاب قتلی القرآن ثعلبی یا روایتی از کتاب شریف کافی آمده ـ همان صوت مطربی است که موضوع حرمت شرعی قرار می‌گیرد.
این محقق قرائت قرآن، حالت خفت و سبکی شدید قاری و مستمع را در این رویکرد همان طربی عنوان کرد که از منظر برخی فقهای گذشته، موضوع حرمت تلقی شده و باید از باب احتیاط، از چنین فضای موسیقایی خصوصاً در تلاوت، فاصله گرفت.
ایماندار همچنین به تعریف عمده فقهای معاصر اشاره کرد و گفت: بر اساس نظر این گروه، اگر صوت مطرب لهوی یا صوت لهوی ملاک حرمت باشد، جمع شدن قید طرب‌انگیزی و تناسب با آواهای مختص مجالس لهوی در تلاوت یا هر کدام از این دو به تنهایی، احتمال کمی دارد.
امکان شبهه‌ناک بودن برخی تلاوت‌ها
این محقق به نظر آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در این باره اشاره کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب، موضوع حرمت غنا را صوت «لهویِ مضل عن سبیل‌الله» می‌دانند که این اضلال، بر دو نوع اعتقادی و عملی است.
او در این باره توضیح داد: اضلال عملی به صوت محرک و شهوانی اطلاق می‌شود که در این فرض، امکان وقوع آن در تلاوت عادتاً محتمل نیست؛ اما اگر تعریف معظم له از اضلال اعتقادی را هم منظور کنیم، برخی از انواع تلاوت‌ها می‌تواند شبهه‌ناک باشد.
ایماندار خاطرنشان کرد: اضلال اعتقادی در بیان ایشان، به معنای دور شدن از فضایل و سوق یافتن به سرگرمی و بی‌تفاوتی است.
او تصریح کرد: مصداق این نوع صوت مضل در تلاوت، می‌تواند با اصالت یافتن نغمه‌پردازیِ مفرط منطبق باشد؛ یعنی قاری صرفاً آیات قرآن را به میدانی برای تلحین و تنغیم بدل نموده و به عبارتی، با آیات قرآن کریم، تلهی کند بدون اینکه کلام و قداست آن برای او موضوعیت داشته باشد!
از این رهگذر، تحذیر و شبهه نمودن رهبر معظم انقلاب نسبت به برخی تلاوت‌ها که در بیانات ایشان مطرح شده، می‌تواند ناظر بر چنین تلاوت‌هایی باشد که قاری را به خط قرمزِ«صوت غنایی مضل» نزدیک می‌کند.
ایماندار همچنین به خط قرمزهای تلاوت که باید نسبت به آنها حساسیت نشان داده و هشدار داد، اشاره کرد و گفت: این موارد عبارتند از فاصله گرفتن از آداب و الزامات ظاهری و باطنی تلاوت مؤثر و مشروع، استماع آواهای غنایی و لهوی خوانندگان به قصد تطبیق بر تلاوت، وهن قداست و حرمت کلام وحیانی و تخفیف و تقلیل شأن قرآن و تالی توسط قاری داخل و خارج از تلاوت، موضوعیت یافتن و تقدم نغمه‌پردازی و تلحین بر لفظ و معنا، ورود به دایره تشبه به فساق و بدعت‌های ناروا.
انتهای پیام/
∎