به گزارش ایتنا، اگرچه پایان چرخه پشتیبانی، بخشی طبیعی از حیات هر سیستم‌عامل محسوب می‌شود، اما آنچه این‌بار مایکروسافت را در مرکز جنجال قرار داده، نه اصل تصمیم، بلکه اجبار کاربران به مهاجرت به ویندوز ۱۱ و پیامدهای گسترده این روند است.

«ویندوز ۱۰» حدود یک دهه پیش به‌طور عمومی عرضه شد و اکنون بخش عظیمی از سیستم‌های خانگی، تجاری و دولتی در سراسر جهان بر پایه آن فعالیت می‌کنند. پایان پشتیبانی، نقطه عطفی در صنعت فناوری محسوب می‌شود که کاربران را ناگزیر می‌کند یا به «ویندوز ۱۱» مهاجرت کنند یا دستگاه‌های فعلی خود را کنار بگذارند.

مایکروسافت ویندوز ۱۱ را نسخه‌ای مدرن‌تر با تمرکز بر امنیت و عملکرد معرفی می‌کند، اما الزامات سختگیرانه سخت‌افزاری این نسخه، میلیون‌ها دستگاه را از امکان ارتقا محروم کرده است. همین مسئله بحث‌هایی جدی درباره «منسوخ‌سازی برنامه‌ریزی‌شده»، افزایش زباله‌های الکترونیکی و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این تصمیم ایجاد کرده است.

 

چرا پشتیبانی ویندوز ۱۰ پایان می‌یابد؟

«ویندوز ۱۰» در ابتدای عرضه، به‌عنوان یک «سیستم‌عامل به‌عنوان سرویس» معرفی شد که به‌جای انتشار نسخه‌های بزرگ جدید، قرار بود از طریق به‌روزرسانی‌های مستمر توسعه یابد. اما مایکروسافت در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که پشتیبانی رسمی این نسخه در اکتبر ۲۰۲۵ پایان می‌یابد و «نسخه 22H2» آخرین نسخه عمده آن خواهد بود.

به گزارش ایتنا، آمارهای منتشرشده در سپتامبر ۲۰۲۵ (شهریور ۱۴۰۴) نشان می‌دهد علیرغم اینکه ویندوز ۱۱ از سال ۲۰۲۱ در دسترس بوده است که از هر ده کاربر ویندوز، چهار نفر همچنان از این نسخه استفاده می‌کنند.

دلایل اصلی مایکروسافت برای این تصمیم شامل تمرکز بر توسعه نسل جدید سیستم‌عامل با قابلیت‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و کاهش بار پشتیبانی از نسخه‌های قدیمی‌تر عنوان می‌شود.

مایکروسافت برنامه «به‌روزرسانی امنیتی گسترده» (ESU) را نیز ارائه می‌کند، اما این برنامه تنها شامل به‌روزرسانی‌های امنیتی حیاتی است و خبری از ویژگی‌های جدید، اصلاحات غیرامنیتی یا پشتیبانی فنی نیست. هزینه این برنامه نیز به نوع کاربر (مصرف‌کننده عادی یا مشتری سازمانی) وابسته است.

این شرکت برای کاهش نارضایتی‌ها، سال نخست به‌روزرسانی‌های امنیتی ESU را به‌شرط اتصال به سرویس «پشتیبان‌گیری ویندوز» و همگام‌سازی داده‌ها با فضای ابری «وان‌درایو» رایگان اعلام کرده است. اما این رایگان‌سازی مشروط، در نهایت کاربران را به خرید فضای ذخیره‌سازی ابری بیشتر سوق می‌دهد و عملاً امنیت را به یک «خدمت مبتنی بر ابر» تبدیل می‌کند.

بیشتر بخوانید: تولد ویندوز: از ویندوز ۱.۰ تا سلطه جهانی بر دنیای فناوری

الزامات سختگیرانه‌ای که مانع ارتقا می‌شوند

ویندوز ۱۱ دارای مجموعه‌ای از الزامات سخت‌افزاری سختگیرانه است؛ از جمله الزام به پشتیبانی از بوت امن و ماژول امنیتی TPM نسخه دو.

پردازنده‌های مورد تأیید نیز به نسل هشتم اینتل و سری Ryzen 2000 به بعد محدود شده‌اند.

به گزارش ایتنا، مایکروسافت مدعی است این الزامات، امنیت دستگاه را در برابر حملات پیچیده ارتقا می‌دهد، اما منتقدان معتقدند این سختگیری‌ها بیش از اندازه است؛ چراکه ویندوز ۱۱ حتی روی دستگاه‌های فاقد این ویژگی‌ها نیز (بدون برخی قابلیت‌های امنیتی) قابل اجراست. کاربران نیز با استفاده از روش‌های رسمی و غیررسمی موفق به نصب این سیستم‌عامل روی دستگاه‌های نامنطبق شده‌اند.

این تجربه نشان می‌دهد که الزامات ویندوز ۱۱ بیشتر به‌عنوان ابزار منسوخ‌سازی عمدی تلقی می‌شود تا ارتقای واقعی امنیت. به‌ویژه اینکه در نسخه‌های اخیر، برخی محدودیت‌ها نیز تسهیل شده است.

نتیجه این سختگیری، حذف میلیون‌ها دستگاه از چرخه مصرف است؛ دستگاه‌هایی که همچنان توانایی اجرای کارآمد فعالیت‌های روزمره را دارند. همین امر بحث پایداری محیط‌زیستی را تقویت کرده است.

 

بحران زباله‌های الکترونیکی

براساس مطالعه مؤسسه Canalys، پایان پشتیبانی ویندوز ۱۰ می‌تواند حدود دویست‌وچهل میلیون دستگاه را به زباله الکترونیکی تبدیل کند؛ رقمی معادل وزن سیصد‌و‌بیست هزار خودرو.

مدیریت زباله‌های الکترونیکی نیازمند مصرف انرژی بالا و زیرساخت‌های تخصصی است. در بسیاری موارد، دستگاه‌ها بازیافت نمی‌شوند و راهی مراکز دفن زباله می‌شوند، جایی که مواد سمی مانند سرب، جیوه و کادمیوم به خاک و منابع آب نفوذ کرده و تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌ها ایجاد می‌کنند. سوزاندن زباله‌های الکترونیکی نیز گازهای مضر را وارد جو می‌کند.

کاربران و فعالان محیط‌ زیست، این روند را یک «فاجعه زیست‌محیطی» توصیف کرده‌اند. کمپین‌هایی مانند Project Restart خواستار توقف منسوخ‌سازی برنامه‌ریزی‌شده و جلوگیری از تولید انبوه زباله الکترونیکی شده‌اند.

این رویکرد مایکروسافت در تضاد آشکار با شعارهای پایداری شرکت‌های بزرگ فناوری است و پیامدهای اقتصادی آن نیز، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه که وابسته به دستگاه‌های دست‌دوم هستند، بسیار سنگین خواهد بود.

 

مشکلات ادامه‌دار مایکروسافت

به گزارش ایتنا، ویندوز ۱۱ علاوه بر انتقادات محیط‌زیستی، با نگرانی‌های جدی درباره حریم خصوصی کاربران نیز روبه‌روست. این سیستم‌عامل حجم قابل‌توجهی از داده‌های تشخیصی را بدون شفافیت کافی جمع‌آوری و به سرورهای مایکروسافت ارسال می‌کند.

برنامه جدید Outlook نیز متهم است که هنگام ورود با حساب‌های غیرمایکروسافتی، تمام ایمیل‌ها را برای تحلیل مبتنی بر هوش مصنوعی به سرورها منتقل می‌کند. برنامه Microsoft Photos نیز تصاویر کاربران را هنگام استفاده از ابزار ویرایش، بدون تأیید مستقیم در فضای ابری بارگذاری می‌کند.

بیشتر بخوانید: پنج برنامه رایگان و ضروری برای نصب بعد از ارتقای ویندوز 11

افزون بر این، ویندوز ۱۱ با نمایش تبلیغات پولی در بخش‌هایی از رابط کاربری (مانند منوی استارت، صفحه قفل و حتی پیام‌های بازدارنده برای جلوگیری از نصب مرورگرهای غیر از Edge) با انتقادهای گسترده روبه‌رو شده است.

مایکروسافت همچنین ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، به‌ویژه Copilot، را به‌صورت اجباری در سیستم‌عامل ادغام کرده و عملاً کاربران را ناچار می‌کند با زیرساخت ابری این شرکت تعامل داشته باشند.

 

جمع‌بندی: ارتقایی که به اجبار تبدیل شد

پایان پشتیبانی از ویندوز ۱۰ تنها یک تصمیم فنی نیست؛ بلکه رویدادی است با پیامدهای زیست‌محیطی، مالی و اجتماعی گسترده که بار دیگر به مسئله «منسوخ‌سازی برنامه‌ریزی‌شده» در صنعت فناوری دامن زده است.

در حالی که مایکروسافت ارتقا به ویندوز ۱۱ را ضرورتی امنیتی معرفی می‌کند، برای بسیاری از کاربران این ارتقا نه مطلوب است و نه ضروری و حتی جایگزین‌هایی مانند «لینوکس» را گزینه‌ای منطقی‌تر جلوه می‌دهد.