به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ روابط هند و آمریکا در دهه‌های اخیر، تحت تأثیر یک مسیر پرفراز و نشیب، از تضاد به سمت همکاری استراتژیک در حرکت بود. اما در دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، این روابط بار دیگر وارد فاز پرتنش و پیچیده‌ای شده است. سیاست‌های تجاری تهاجمی ترامپ، به‌ویژه اعمال تعرفه‌های سنگین، نه تنها بر اقتصاد هند فشار وارد کرده، بلکه آن را در یک تنگنای ژئوپلیتیک قرار داده است.

این فشارها، در کنار تحریم‌های غرب علیه روسیه، دهلی‌نو را مجبور به انتخاب‌های دشوار میان حفظ منافع اقتصادی و همسویی با متحدان غربی کرده است. توقف عرضه نفت از سوی عربستان و عراق به یک پالایشگاه هندی، نمادی از این بحران چندوجهی است.

تحریم‌ها، تعرفه‌ها و تنگنای انرژی هند

داستان پالایشگاه نایارا انرژی در گجرات، تجسمی کوچک اما مهم از بحران بزرگ‌تری است که هند با آن روبروست. این شرکت، که ۴۹ درصد سهام آن در اختیار روس‌نفت روسیه است، به دلیل تحریم‌های اتحادیه اروپا، با مشکلات جدی در تأمین نفت خام مواجه شده است. واکنش شرکت‌های نفتی بزرگ منطقه مانند آرامکوی سعودی و سوموی عراق به این تحریم‌ها، نشان می‌دهد که فشار غرب تا چه حد جدی و مؤثر است. این شرکت‌ها به دلیل پیچیدگی‌های بانکی و ترس از قرار گرفتن در فهرست تحریم‌ها، عرضه نفت به نایارا را متوقف کرده‌اند.

این امر باعث شده است که نایارا عملاً به نفت اورال روسیه وابسته شود. داده‌های شرکت کپلر نشان می‌دهد که واردات نفت این پالایشگاه در ماه اوت به کمترین میزان خود از نوامبر ۲۰۲۲ رسیده و تمام نفت وارداتی آن از روسیه بوده است. این وابستگی فزاینده، در حالی رخ می‌دهد که دولت هند تحت فشار شدید آمریکا برای کاهش خرید نفت از روسیه قرار دارد.

اهرم فشار ترامپ: تعرفه‌های تجاری به جای تحریم‌های مستقیم

در این میان، سیاست‌های دونالد ترامپ نقش پیچیده‌ای را ایفا می‌کند. برخلاف دولت‌های قبلی آمریکا که از ابزارهای دیپلماتیک برای ترغیب هند استفاده می‌کردند، ترامپ با رویکرد “اول آمریکا”، از تعرفه‌های تجاری به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند.

او بارها روابط تجاری با هند را “یک‌طرفه” و “فاجعه‌بار” توصیف کرده و به بهانه کسری تجاری، تعرفه‌های تنبیهی سنگینی بر کالاهای هندی وضع کرده است. این تعرفه‌ها که در برخی موارد به ۵۰ درصد هم رسیده، صادرات کلیدی هند مانند پوشاک، جواهرات و محصولات کشاورزی را هدف قرار داده است.

این اقدامات، در واقع پیامی صریح به دهلی‌نو است: “اگر با ما در جبهه فشار بر روسیه همسویی نکنید، باید بهای آن را بپردازید.” دولت هند نیز در پاسخ به این فشارها، اعلام کرده که در صورت لزوم آماده مذاکره و اعطای امتیازاتی در توافقات تجاری است، اما در عین حال، به دنبال راه‌های جایگزین برای تأمین انرژی و تنوع‌بخشی به شرکای تجاری خود است.

پیامدهای ژئوپلیتیک: نزدیکی به روسیه و چین

فشار آمریکا و غرب بر هند برای کاهش خرید نفت از روسیه، به صورت ناخواسته به تقویت روابط دهلی‌نو با مسکو و پکن منجر شده است. هند، که همواره در تلاش برای حفظ یک سیاست خارجی مستقل و چندجانبه‌گرا بوده، در مقابل فشارهای واشنگتن، به سمت شرکای غیرغربی متمایل می‌شود.

این رویکرد، در چند لایه قابل تحلیل است:

وابستگی به نفت روسیه: از نظر اقتصادی، نفت روسیه برای هند جذابیت زیادی دارد. تخفیف‌های قابل توجهی که روسیه در فروش نفت به هند ارائه می‌دهد، به دهلی‌نو کمک می‌کند تا تورم داخلی را مهار کرده و امنیت انرژی خود را در شرایط ناپایدار جهانی حفظ کند.

تنوع‌بخشی در سیاست خارجی: هند از این فرصت برای نشان دادن استقلال استراتژیک خود استفاده می‌کند. دهلی‌نو نمی‌خواهد به یک متحد بلامنازع آمریکا تبدیل شود و ترجیح می‌دهد که با قدرت‌های بزرگ دیگر، از جمله روسیه و حتی چین، روابط متعادل و سازنده‌ای داشته باشد.

پیامدهای کواد (QUAD): در چارچوب گروه چهارجانبه امنیتی یا کواد، آمریکا، استرالیا، ژاپن و هند به دنبال مهار نفوذ چین در منطقه هند-آرام هستند. اما با توجه به اینکه سیاست‌های تجاری ترامپ به روابط دوجانبه آمریکا و هند آسیب زده، این همکاری استراتژیک نیز در معرض خطر قرار گرفته است. هند به آمریکا پیام می‌دهد که همکاری‌های امنیتی نمی‌تواند جایگزین منافع اقتصادی و استقلال در سیاست خارجی شود.

آینده روابط: سناریوهای پیش رو

در حال حاضر، آینده روابط آمریکا و هند به شدت به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و رویکردهای دولت بعدی بستگی دارد. چند سناریوی محتمل وجود دارد:

سناریوی ادامه سیاست‌های ترامپ: در صورت پیروزی مجدد ترامپ، احتمالاً تعرفه‌ها و فشارهای تجاری بر هند افزایش خواهد یافت. این امر می‌تواند هند را بیشتر به سمت روسیه و چین سوق دهد و به روابط استراتژیک دو کشور آسیب جدی وارد کند. در این حالت، دهلی‌نو به جای همسویی با واشنگتن، به دنبال تقویت روابط با سایر شرکای خود در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین خواهد بود.

سناریوی بازگشت به مذاکرات: اگر یک دولت دموکرات (مانند دولت بایدن) روی کار بیاید، احتمالاً رویکرد دیپلماتیک و مذاکراتی جایگزین تعرفه‌های تهاجمی خواهد شد. در این سناریو، دو کشور می‌توانند با مذاکره، راه‌حل‌هایی برای مسائل تجاری پیدا کنند و مجدداً بر همکاری‌های استراتژیک خود، به‌ویژه در برابر چین، تمرکز کنند.

سناریوی تنش مدیریت‌شده: حتی در صورت روی کار آمدن یک دولت متفاوت در آمریکا، هند همچنان به دنبال حفظ استقلال خود در سیاست خارجی خواهد بود. دهلی‌نو برای کاهش وابستگی به نفت روسیه تلاش خواهد کرد، اما این کار را به گونه‌ای انجام می‌دهد که به منافع اقتصادی خود ضربه نزند.

هند مستقل تر

بحران در روابط تجاری و دیپلماتیک هند و آمریکا، نتیجه مستقیم سیاست‌های ترامپ و فشارهای ژئوپلیتیکی است. توقف فروش نفت به پالایشگاه نایارا، تنها یک نمونه از چالش‌هایی است که هند با آن روبروست. این کشور در یک تنگنای پیچیده قرار گرفته است؛ از یک سو باید به دنبال تأمین امنیت انرژی و منافع اقتصادی خود باشد و از سوی دیگر، باید روابط استراتژیک خود با آمریکا را مدیریت کند. در نهایت، این بحران‌ها به جای تضعیف هند، ممکن است آن را به یک بازیگر مستقل و قوی‌تر در صحنه بین‌المللی تبدیل کند که قادر به تعادل‌بخشی در روابط با قدرت‌های رقیب است. آیا این روند می‌تواند منجر به شکل‌گیری یک نظم نوین چندقطبی شود که در آن هند نقشی کلیدی ایفا کند؟ این پرسشی است که آینده به آن پاسخ خواهد داد.