برای خیلی از ما که عاشق دنیای انیمیشن هستیم، همیشه رؤیایی در ذهنمان پرسه می‌زند: اینکه روزی بتوانیم خیابان‌ها و شهرهایی را که در آن‌ها زندگی کرده‌ایم، با زبان جادویی انیمیشن تجربه کنیم. درست مثل همان حال و هوایی که استودیو جیبلی از توکیو می‌سازد یا همان حس لطیف و شاعرانه‌ای که انیماتورهای فرانسوی از پاریس می‌سازند. ما هم دلمان می‌خواهد دیوارهای کاه‌گلی، پنجره‌های ارسی، کوچه‌های پر از بهارنارنج و قصه‌های کهنمان را در قالبی خیال‌انگیز و تصویری ببینیم.

اینجا، سرزمینی پر از افسانه و نماد است؛ اما هنوز انیمیشن ایرانی، راهی دراز برای تبدیل‌شدن به زبان جهانیِ روایت ما دارد. در این یادداشت از مجله بازار، نگاهی می‌اندازیم به برخی از انیمیشن‌های ایرانی که یا در حافظه‌ی جمعی ما جا خوش کرده‌اند، یا هنوز در ابتدای مسیر بلوغ ایستاده‌اند. انیمیشن‌هایی که هرچند گاه خام و ناپخته، اما پر از جسارتِ خیال‌پردازی در دل واقعیت ایرانی‌اند.

۱۲ تا از بهترین بازی‌های ایرانی؛ آیا ایران بازی خوبی دارد؟

پسر دلفینی | ۱۳۹۹ | محمد خیراندیش

در ژانر ماجراجویی – کمدی، «پسر دلفینی» ماجرای پسربچه‌ای است که پس از سقوط هواپیما در دریا، با دلفین‌ها بزرگ می‌شود. او توانایی شناکردن و صحبت با آبزیان را به دست می‌آورد، اما زمانی متوجه تفاوتش با دیگران می‌شود که در جست‌وجوی مادرش قدم در دنیای ناشناخته‌ای می‌گذارد. این انیمیشن که علیرضا طلیسچی هم در آن خوانندگی کرده، بر پایه ماجراهای هیجان‌انگیز ساخته شده است.

ببعی قهرمان | ۱۴۰۲ | حسین صفارزادگان و میثم حسینی

برای خانواده‌هایی که کودک دارند، ببعی چهره‌ای آشناست. این کاراکتر که از سریال انیمیشنی محبوب شبکه پویا آمده، حالا در قالبی سه‌بعدی پا به پرده سینما گذاشته است. فیلم «ببعی قهرمان» توسط همان تیم سازنده نسخه تلویزیونی تولید شده و داستان آن درباره ببعی است که رؤیای پرواز در سر دارد و مجلات جغد قهرمان را با اشتیاق می‌خواند تا شاید روزی مانند پرندگان پرواز کند.

شاهزاده روم | ۱۳۹۳ | هادی محمدیان

این انیمیشن ماجرای عشق شاهزاده‌ای مسیحی به نام ملیکا را روایت می‌کند که از نوادگان قیصر روم است و سرنوشت او را به‌سوی جهان اسلام می‌کشاند. او سرانجام همسر امام یازدهم شیعیان و مادر امام‌زمان (عج) می‌شود. «شاهزاده روم» داستانی مذهبی – تاریخی دارد و باوجود دوبله باکیفیت، از نظر بصری و جزئیات روایی، می‌توانست قدرتمندتر باشد.

بدترین بازی راکستار را می‌شناسید؟ + ویدیو GTA V دربرابر GTA IV

رستم و سهراب | ۱۳۹۲ | کیانوش دالوند

روایتی انیمیشنی از یکی از تراژیک‌ترین داستان‌های شاهنامه. «رستم و سهراب» از نظر داستانی جذاب است؛ اما از نظر کیفیت بصری و پویانمایی، ضعف‌های آشکاری دارد؛ به‌طوری‌که گاهی تداعی‌کننده بازی‌های کامپیوتری است. پایان این فیلم برخلاف نسخه کلاسیک، تغییری غافلگیرکننده دارد که شاید بتواند برای برخی مخاطبان جالب باشد، هرچند تماشای دوباره‌اش خیلی محتمل نیست.

لوپتو | ۱۴۰۱ | عباس عسگری

انیمیشنی کودک و نوجوان‌پسند که در فضایی متفاوت روایت می‌شود: کارگاه اسباب‌بازی‌سازی‌ای که در یک آسایشگاه روانی راه‌اندازی شده است. آقای کمالی، مدیر کارگاه، برای انتخاب محصول جدید، از بین پیشنهادهای اعضا و پسر کوچکش، دست به انتخاب می‌زند. «لوپتو» در ستایش تولید ملی ساخته شده و نقدهایی هم به فرهنگ مصرفی غرب دارد. بااین‌حال، از نظر داستانی اثری ساده و نه‌چندان ماندگار است.

بنیامین | ۱۳۹۷ | محسن عنایتی

با صداپیشگی بزرگان دوبله از جمله چنگیز جلیلوند، ناصر طهماسب و مریم شیرزاد، «بنیامین» روایتی مذهبی دارد که از سوی استودیو ندای موعود تولید شده است. داستان درباره پسربچه‌ای به نام بنیامین است که برای نجات مادرش، همراه دوست دست‌وپا چلفتی‌اش آشر، به سفری پرخطر می‌رود. با اینکه ایده اولیه جذاب است، اما انسجام داستانی و منطق درونی روایت با ضعف‌هایی روبه‌روست.

فیلشاه | ۱۳۹۶ | هادی محمدیان

محصولی پرفروش و دوبله‌شده به زبان‌های عربی و انگلیسی. داستان درباره فیل جوانی است که قرار است جانشین رئیس گله شود، اما برخلاف انتظار، دست‌وپاچلفتی از آب درمی‌آید. این فیلم درواقع بازروایتی کودکانه از داستان تاریخی اصحاب فیل است که به تولد پیامبر اسلام (ص) ختم می‌شود. «فیلشاه» از نظر گرافیکی کیفیت بالایی دارد، اما در طراحی برخی شخصیت‌ها بیش از اندازه به انیمیشن‌های خارجی نزدیک شده است.

آخرین داستان | ۱۳۹۶ | اشکان رهگذر

با حضور صداپیشگان برجسته‌ای چون پرویز پرستویی و لیلا حاتمی، این انیمیشن اثری حماسی و فانتزی است که در استودیو هورخش ساخته شده. روایت داستان از جمشید آغاز می‌شود و تا ظهور ضحاک و قیام آفریدن ادامه می‌یابد. «آخرین داستان» با بهره‌گیری از المان‌های شاهنامه و فضایی اسطوره‌ای، اثری شاخص در میان تولیدات داخلی به شمار می‌رود. البته در برخی صحنه‌های اکشن، حس بازی ویدئویی بر روایت غلبه دارد.

ژولیت و شاه | ۱۴۰۲ | اشکان رهگذر

تازه‌ترین اثر اشکان رهگذر، در ژانر کمدی – رمانتیک و موزیکال ساخته شده است. داستان در دوران ناصرالدین‌شاه و هم‌زمان با تولد تئاتر در ایران اتفاق می‌افتد. جولی، بازیگر تازه‌کار فرانسوی، برای اجرای نقش ژولیت به ایران دعوت می‌شود؛ اما نیت واقعی شاه از این دعوت چیز دیگری‌ست. این انیمیشن با موسیقی امید نعمتی (گروه پالت) همراه است و حال‌وهوای متفاوتی نسبت به سایر آثار انیمیشن ایرانی دارد.

بچه زرنگ | ۱۴۰۲ | هادی محمدیان، احسان نکویی، سید جواد هاشمی جنتی

محصولی از گروه هنر پویا، همان تیم سازنده «فیلشاه» و «شاهزاده روم». در این فیلم، محسن، پسربچه‌ای عاشق ابرقهرمان‌هاست که با ابزارهای قهرمانانه‌اش به کمک دیگران می‌شتابد. ماجرا از جایی جدی می‌شود که با یک گونه منقرض‌شده از حیوانات ایرانی روبه‌رو می‌شود؛ تجربه‌ای که محسن را درگیر ماجراهایی تازه می‌کند.

جمع‌بندی

اگر نگاهی به مسیر انیمیشن‌های سینمایی ایران در دهه‌ی گذشته بیندازیم، می‌بینیم که ماجرا فقط ساخت چند فیلم کودکانه یا مذهبی نبوده؛ بلکه داستان تلاش گروهی از فیلم‌سازان، انیماتورها و استودیوهای کوچک و بزرگ است برای ساختن چیزی که قبلاً کمتر جدی گرفته می‌شد: انیمیشن ایرانی به‌عنوان یک فرم هنری مستقل.

در این سال‌ها، باوجود چالش‌هایی مثل کمبود بودجه، نبود زیرساخت‌های حرفه‌ای، محدودیت‌های فنی و حتی ممیزی‌های محتوایی، تعدادی از آثار تولیدشده نشان دادند که انیمیشن در ایران فقط «محصول جانبی» یا «ابزار تبلیغ دینی» نیست. می‌تواند یک رسانه‌ی کامل باشد برای روایت قصه‌هایی از دل فرهنگ ایرانی، اسطوره‌ها، تاریخ و حتی دغدغه‌های امروز. آثاری مثل آخرین داستان یا فهرست مقدس نشان دادند که اگر به خلاقیت میدان داده شود، انیمیشن ما پتانسیل جهانی‌شدن را هم دارد.

از طرفی، بسیاری از انیمیشن‌های تولیدشده هنوز هم درگیر همان مشکلات قدیمی هستند: فیلمنامه‌های ساده و خطی، دیالوگ‌های کلیشه‌ای، شخصیت‌هایی که شبیه نسخه‌ی ضعیف‌تر نمونه‌های خارجی‌اند و گرافیکی که در مقایسه با استانداردهای بین‌المللی، هنوز راه زیادی در پیش دارد. اما بااین‌حال، نمی‌توان روند کلی را نادیده گرفت. مسیری که از تولیدات ساده‌ای مثل شاهزاده روم شروع شد و به پروژه‌هایی جاه‌طلبانه‌تر رسید، نشانه‌ای از بلوغ تدریجی این صنعت در ایران است.

گیم‌پلی لو رفته از بازی GTA VI توسط هوش‌مصنوعی + ویدیو

در نهایت، انیمیشن ایرانی هنوز در ابتدای راه است، اما راهی است که بالاخره شروع شده. مهم این است که این مسیر فقط از سر اجبار نباشد، بلکه با باور به ظرفیت‌های بومی، حمایت مستمر، و آزادی خلاقانه ادامه پیدا کند. تا جایی که روزی بتوانیم بگوییم انیمیشن ایرانی نه فقط برای کودکان، نه فقط برای مناسبت‌های خاص، بلکه برای همه و در همه‌ی ژانرها حرفی برای گفتن دارد؛ به زبان خودمان، برای جهانی که گوش شنیدن دارد.

نظر شما چیست؟ نظرتان را با ما و دیگر کاربران مجله بازار به اشتراک بگذارید.

دوست داشتنی‌ترین یوتیوبر گیمر ایران کیه؟ میزگیم با علیرکسا