چین با استفاده از کارخانه‌های کاملاً خودکار در حال تغییر مدل تولید سنتی است. این کارخانه‌ها که به “دارک فکتوری” (Dark Factory) معروف‌اند، بدون نیاز به نیروی انسانی فعالیت می‌کنند و بهره‌وری تولید را به سطح جدیدی می‌رسانند.

ظهور کارخانه‌های تاریک در چین

در سال‌های اخیر، چین سرمایه‌گذاری گسترده‌ای روی اتوماسیون صنعتی انجام داده است. افزایش هزینه‌های نیروی کار، کمبود نیروی متخصص و رقابت با دیگر کشورها از دلایل اصلی این تغییر به شمار می‌روند. کارخانه‌های تاریک، با استفاده از ربات‌های پیشرفته و سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، می‌توانند به‌صورت شبانه‌روزی و بدون توقف کار کنند.

بر اساس گزارش‌های صنعتی، برخی شرکت‌های چینی توانسته‌اند تا ۸۰ درصد از نیروی انسانی خود را با ربات جایگزین کنند. این روند، نه‌تنها هزینه‌های عملیاتی را کاهش داده، بلکه دقت و سرعت تولید را نیز افزایش داده است. کارخانه‌های تاریک می‌توانند در محیط‌هایی کار کنند که برای نیروی انسانی نامناسب است، مانند فضاهای بسیار سرد، بسیار گرم یا محیط‌های پر از مواد شیمیایی خطرناک.

دلایل حرکت چین به سمت اتوماسیون کامل

۱. افزایش هزینه‌های نیروی کار

در دهه‌های گذشته، نیروی کار ارزان یکی از مزیت‌های رقابتی چین محسوب می‌شد. اما با رشد اقتصادی و افزایش سطح دستمزدها، تولیدکنندگان برای کاهش هزینه‌ها به سمت اتوماسیون رفته‌اند. در برخی صنایع، هزینه استخدام نیروی انسانی در چین تا ۵ برابر افزایش یافته است.

۲. بهبود بهره‌وری و کاهش خطا

سیستم‌های خودکار توانایی انجام کارهای تکراری را با دقت بالا دارند. درحالی‌که نیروی انسانی ممکن است در اثر خستگی یا عوامل محیطی دچار خطا شود، ربات‌ها با دقتی ثابت و سرعتی بالا می‌توانند قطعات را مونتاژ کنند، محصولات را بسته‌بندی کنند و کنترل کیفیت را انجام دهند.

۳. رقابت با قدرت‌های صنعتی جهان

کشورهایی مانند آلمان، ژاپن و آمریکا سال‌هاست که در حوزه تولید هوشمند فعالیت می‌کنند. آلمان با مفهوم “Industry 4.0″، ژاپن با سیستم‌های رباتیک پیشرفته و آمریکا با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های تولید خودکار، در این رقابت حضور دارند. چین نیز برای حفظ جایگاه خود به‌عنوان “کارخانه جهان”، مجبور است فناوری‌های جدید را به‌کار گیرد.

۴. کاهش وابستگی به نیروی انسانی

چین با کمبود نیروی کار ماهر مواجه است. تغییرات جمعیتی و کاهش نرخ زاد و ولد در این کشور باعث شده که نیروی کار جوان و متخصص به‌اندازه گذشته در دسترس نباشد.

چالش‌های کارخانه‌های تاریک

۱. هزینه‌های اولیه بالا

سرمایه‌گذاری در اتوماسیون نیازمند هزینه‌های اولیه سنگینی برای خرید و راه‌اندازی ماشین‌آلات، ربات‌ها و نرم‌افزارهای پیشرفته است. بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط توانایی پرداخت این هزینه‌ها را ندارند.

۲. نیاز به نیروی متخصص برای نگهداری و مدیریت

اگرچه این کارخانه‌ها نیروی انسانی کمتری نیاز دارند، اما همچنان به متخصصانی برای برنامه‌نویسی، تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات نیاز است. کمبود نیروی کار ماهر می‌تواند یک مانع جدی باشد.

۳. نگرانی‌های امنیت سایبری

کارخانه‌های تاریک به‌شدت به اینترنت اشیا و سیستم‌های متصل وابسته هستند. این موضوع خطر حملات سایبری را افزایش می‌دهد و می‌تواند تولید را مختل کند.

تأثیر بر بازار کار جهانی

۱. کاهش اشتغال در بخش تولید

با افزایش تعداد کارخانه‌های تاریک، فرصت‌های شغلی در بخش‌های تولید سنتی کاهش می‌یابد. کشورهایی که به تولید مبتنی بر نیروی کار ارزان وابسته بودند، ممکن است با بحران بیکاری مواجه شوند.

۲. افزایش نیاز به مهارت‌های دیجیتال

درحالی‌که بسیاری از مشاغل سنتی از بین می‌روند، نیاز به نیروی کار متخصص در زمینه‌هایی مانند مهندسی رباتیک، برنامه‌نویسی صنعتی و مدیریت داده‌ها افزایش می‌یابد. کشورهایی که نتوانند نیروی کار خود را بازآموزی کنند، با مشکلات اقتصادی روبه‌رو خواهند شد.

۳. تغییر در زنجیره تأمین جهانی

با کاهش هزینه‌های تولید از طریق اتوماسیون، برخی شرکت‌ها ممکن است تولید را از کشورهای درحال‌توسعه به کشور خود بازگردانند. این موضوع می‌تواند تأثیر زیادی بر کشورهای وابسته به تولید ارزان داشته باشد.

تحلیل اقتصادی بلندمدت

۱. رشد اقتصادی پایدار یا بحران؟

درحالی‌که کارخانه‌های تاریک می‌توانند به رشد اقتصادی کمک کنند، حذف گسترده مشاغل ممکن است منجر به کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان شود که این امر می‌تواند رشد اقتصادی را در بلندمدت تحت تأثیر قرار دهد.

۲. سرمایه‌گذاری بیشتر در فناوری‌های نوین

برای حفظ مزیت رقابتی، چین باید به سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین صنعتی و انرژی‌های تجدیدپذیر ادامه دهد.

۳. نقش دولت‌ها در تنظیم بازار کار

دولت‌ها باید برنامه‌های حمایتی برای کارگرانی که شغل خود را از دست می‌دهند ارائه دهند. آموزش مهارت‌های جدید و ایجاد سیاست‌های حمایتی می‌تواند به کاهش تبعات منفی این تحول کمک کند.

آینده صنعت تولید در چین

انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۵۰ درصد کارخانه‌های تولیدی در چین به درجاتی از خودکارسازی کامل برسند. این تغییر باعث افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و تغییر ساختار نیروی کار خواهد شد.

بااین‌حال، چین همچنان به دنبال تعادل میان پیشرفت تکنولوژیکی و اشتغال‌زایی است. برنامه‌های آموزشی برای مهارت‌آموزی کارگران و تغییر مدل‌های کسب‌وکار از جمله راهکارهایی هستند که برای کاهش تبعات منفی این تحول در نظر گرفته شده‌اند.

با این روند، جهان باید خود را برای ورود به عصری جدید از تولید صنعتی آماده کند؛ عصری که در آن، نقش انسان‌ها در کارخانه‌ها بیش از پیش کم‌رنگ خواهد شد.