جوان آنلاین: رفتار مصرف‌کنندگان در خرید و فروش آنلاین و تأثیرات این بازار بر اقتصاد خانواده موضوعاتی هستند که در شرایط رقابتی و آشفته ویترین‌های آنلاین قابل بحث است. رفتار مصرف کنندگان می‌تواند تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی باشد. این رفتار‌ها نه تنها بر انتخاب‌های خرید افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند الگو‌های جدید مصرف و نیاز‌های بازار را نیز تغییر دهد. با رشد تجارت الکترونیک، تأثیرات این بازار بر زندگی خانواده‌ها هم مهم است. خرید آنلاین می‌تواند به صرفه‌جویی در هزینه‌ها و زمان کمک کند و به خانواده‌ها اجازه دهد به محصولات متنوع‌تری دسترسی پیدا کنند، اما خرید آنلاین همیشه هم خوب نیست. عدم‌امکان بررسی کالا از نزدیک ممکن است باعث نارضایتی و بازگشت کالا شود. همچنین تأخیر در دریافت محصولات می‌تواند خریداران را ناامید کند. خطر کلاهبرداری اینترنتی هم اعتماد مردم را کاهش می‌دهد و اعتیاد به خرید آنلاین نیز می‌تواند هزینه‌ها را بالا ببرد و مشکلات مالی برای خانواده‌ها ایجاد کند. به گفته دکتر علیرضا شریفی‌یزدی، جامعه‌شناس خرید آنلاین نوعی ریسک‌پذیری دارد و افرادی که به راحتی در این فضا خرید و فروش می‌کنند، ویژگی‌های خاصی دارند. این ویژگی‌ها می‌تواند شامل آشنایی با تکنولوژی، تسلط بر استفاده از اینترنت و همچنین توانایی ارزیابی کالا‌ها باشد.
گروه‌های مختلف مصرف کنندگان
شریفی‌یزدی با اشاره به اینکه شیوع ویروس کرونا باعث کاهش ارتباطات اجتماعی و رونق بیشتر خرید آنلاین شد، در توضیح گروه‌های مصرف‌کننده در خرید‌های آنلاین گفت: «این پدیده قبل از کرونا وجود داشت، اما به دلیل شرایط جدید، گسترش بیشتری پیدا کرد. در حال حاضر، افراد مختلفی از خرید آنلاین استفاده می‌کنند که می‌توان آنها را به چند دسته تقسیم کرد. یک گروه شامل افرادی هستند که به دلیل محدودیت‌های فیزیکی مانند سن یا بیماری نمی‌توانند به راحتی از خانه خارج شوند، بنابراین از خرید آنلاین بهره می‌برند. این گروه معمولاً به دنبال راحتی و دسترسی آسان به محصولات هستند. گروه دوم شامل کسانی است که به فضای دیجیتال وابسته شده‌اند. این افراد ممکن است تحت تأثیر تبلیغات قرار بگیرند و احساس کنند باید کالا‌هایی را بخرند که در شرایط عادی نیازی به آنها نداشتند. این پدیده نه تنها بر رفتار خرید آنها تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است باعث ایجاد احساس کمبود نیز شود. گروه دیگری که به خرید آنلاین روی آورده‌اند، افرادی هستند که نسبت به خریداران سنتی پیشرفته‌تر و مدرن‌تر به نظر می‌رسند. این افراد معمولاً از تکنولوژی‌های جدید بهره‌برداری می‌کنند و با اشتیاق و افتخار اعلام می‌کنند تمام خریدهای‌شان را به صورت آنلاین انجام می‌دهند.
وی در ادامه با اشاره به پدیده «چشم و هم‌چشمی» نیز افزود: «وقتی دوستان یا آشنایان دور هم جمع می‌شوند و یکی از آنها کالایی را آنلاین خریداری می‌کند، این عمل می‌تواند به سرعت دیگران را ترغیب کند تا خرید کنند و حس چشم و هم‌چشمی در فضا حاکم شود. مشاهده خرید یک دوست ممکن است باعث شود دیگران احساس کنند باید به او پاسخ دهند و خود نیز کالایی مشابه یا بهتر تهیه کنند.»
چالش‌های خرید آنلاین و اهمیت نظارت و آگاهی
این کارشناس با ورود به چالش‌هایی که معمولاً خریداران آنلاین را با آن مواجه می‌کند، اظهار داشت: «خرابی یکی از مشکلات رایجی است که برخی از افراد هنگام خرید آنلاین با آن مواجه می‌شوند و می‌تواند برای خانواده‌ها نگران‌کننده باشد. یکی از خطرات اصلی، برخورد با درگاه‌های پرداخت تقلبی است. زمانی که ما تصمیم به خرید آنلاین می‌گیریم و به مرحله پرداخت می‌رسیم، ممکن است به وب‌سایت‌هایی برخورد کنیم که ظاهری مشابه سایت‌های معتبر دارند، اما در واقع هدف‌شان سرقت اطلاعات مالی ماست. این درگاه‌های تقلبی می‌توانند با فریب دادن ما، اطلاعات کارت بانکی یا حساب‌های مالی‌مان را به دست آورند و به راحتی حساب ما را خالی کنند. این مشکل عمدتاً ناشی از عدم‌نظارت کافی روی این درگاه‌ها و عدم‌آگاهی کاربران است. بسیاری از افراد ممکن است به دلیل عدم‌شناخت کافی از نشانه‌های یک وب‌سایت معتبر، به راحتی فریب بخورند، بنابراین مهم است خانواده‌ها درباره روش‌های ایمن خرید آنلاین آگاهی پیدا کنند. استفاده از وب‌سایت‌های معتبر، بررسی نشانی اینترنتی (URL) و اطمینان از وجود پروتکل امنیتی HTTPS می‌تواند به کاهش خطرات کمک کند، بنابراین آموزش اعضای خانواده درباره نحوه شناسایی درگاه‌های امن و تقلبی می‌تواند نقش مهمی در حفظ امنیت مالی آنها داشته باشد. علاوه بر این، نظارت در فضای دیجیتال و روی فروشگاه‌ها لازم است چراکه در غیر این صورت ممکن است خریداران با مشکلاتی مانند دریافت کالا‌های بی‌کیفیت یا عدم‌دریافت کالا مواجه شوند. این چالش‌ها می‌تواند اعتماد مشتریان را کاهش و تجربه خرید آنها را تحت تأثیر قرار دهد.»
این جامعه شناس در ادامه اظهار می‌دارد: «باید تلاش کنیم دستگاه‌های مربوط ثبت شوند تا بر این موضوع نظارت داشته باشند. برای مثال، وزارت ارشاد برای کار‌های فرهنگی و پلیس فتا برای نظارت بر فضای مجازی نقش مهمی ایفا کنند. اگر یک مغازه یا شرکت یک صفحه رسمی راه‌اندازی و کالا‌های شناسنامه‌دار عرضه کند، این اقدام نه تنها به نفع خود آنهاست بلکه به نفع کل جامعه نیز خواهد بود.»
تأثیر خرید آنلاین بر کسب و کار‌های سنتی
شریفی‌یزدی در مورد تأثیر خرید آنلاین بر کسب و کار‌های سنتی گفت: «این تغییرات قطعاً تأثیرات مثبت و منفی دارد. دنیای دیجیتال در حال پیشرفت است و بسیاری از مناسبات اقتصادی سنتی آرام‌آرام تغییر خواهند کرد.» وی افزود: «اگر کسی بخواهد صرفاً به روش‌های سنتی عمل کند، بدون شک دچار مشکل خواهد شد، به همین دلیل امروزه شاهدیم بسیاری از مغازه‌ها، از جمله سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های کوچک لباس، به راه‌اندازی صفحات رسمی در شبکه‌های اجتماعی پرداخته اند تا محصولات خود را تبلیغ کنند.» این جامعه شناس با تأکید بر ضرورت تشخیص مرز باریک خرید ضروری و نیازکاذب در فروشگاه‌های آنلاین درباره تأثیر این خرید‌ها بر اقتصاد خانواده گفت: «اگر افراد فقط در خرید‌های آنلاین نیاز‌های واقعی خود را برآورده کنند، این نگاه می‌تواند به اقتصاد خانواده کمک کند، اما اگر تحت تأثیر نیاز کاذب قرار بگیرند، نه تنها کمکی نمی‌کنند بلکه بار اضافی نیز بر دوش خانواده خواهند گذاشت.»
∎