آزمایش خون یکی از مهم‌ترین کارهایی است که می‌توانید برای اطلاع از وضعیت سلامتی خود انجام دهید. انجام این کار در فواصل زمانی مشخص این امکان را به شما می‌دهد که تغییرات بدنتان را در طول زمان پیگیری کنید و در مورد سلامتی خود تصمیمات آگاهانه‌‌تری بگیرید.
بعضی از آزمایش‌های خون به پزشک در بررسی نحوه‌ی عملکرد ارگان‌های مختلف بدن کمک می‌کنند. چند نمونه از اندام‌هایی که عملکرد نادرست آن‌ها با آزمایش خون مشخص می‌شود، عبارتند از غده‌ی تیروئید، کبد و کلیه‌ها. علاوه بر این، پزشک می‌تواند با آزمایش خون بیماری‌هایی مانند دیابت، HIV، کم‌خونی، سرطان و بیماری عروق کرونر قلب را تشخیص دهد.
حتی اگر فرد بیماری قلبی نداشته باشد، با آزمایش خون می‌توان فهمید که آیا در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارد یا خیر. سایر آزمایش‌های خون میزان اثربخشی داروها یا وضعیت لخته شدن خون را مشخص می‌کنند. با ما در این مقاله از دیجی‌کالا مگ همراه باشید تا با مهم‌ترین آزمایش‌های خون آشنا شوید.
شمارش کامل خون (CBC) به بررسی سلول‌های اصلی خون، یعنی گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها، می‌پردازد. اجزای مهم این آزمایش شامل شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت می‌شود. در جدول زیر می‌توانید مقادیر نرمال این آزمایش را مشاهده کنید، اگرچه ممکن است این اعداد بین آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد:
گلبول‌های قرمز
(سلول‌هایی که وظیفه‌ی حمل اکسیژن را در بدن بر عهده دارند)
مردان: ۴/۳ تا ۵/۹ میلیون در هر میلی‌متر مکعب
زنان: ۳/۵ تا ۵/۵ میلیون در هر میلی‌متر مکعب
گلبول‌های سفید
(سلول‌های سیستم ایمنی در خون)
پلاکت‌ها
(سلول‌هایی که در لخته شدن خون نقش دارند)
هموگلوبین
(پروتئین درون گلبول‌های قرمز که اکسیژن را به اندام‌ها و بافت‌ها برده و دی اکسید کربن را به ریه‌ها برمی‌گرداند)
مردان: ۱۳/۵ تا ۱۷/۵ گرم در دسی‌لیتر
زنان: ۱۲ تا ۱۶ گرم در دسی‌لیتر
هماتوکریت
(درصد گلبول‌های قرمز در کل خون)
مردان: ۴۱ تا ۵۳ درصد
زنان: ۳۶ تا ۴۶ درصد
سطوح غیرطبیعی این اجزا ممکن است نشان‌دهنده‌ی مشکلات زیر باشد:
با توجه به نتایج این آزمایش ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق‌تر آزمایش‌های دیگری را هم تجویز کند.
معمولاً پنل متابولیک پایه (BMP) میزان هشت ترکیب زیر را در خون بررسی می‌کند:
برای انجام این آزمایش ممکن است بسته به دستور پزشک نیاز باشد حداقل هشت ساعت ناشتا باشید. نتایج غیرطبیعی این آزمایش می‌تواند با مشکلات زیر مرتبط باشد:
ممکن است پزشک برای یافتن علت بیماری آزمایش‌های دیگری را هم پیشنهاد کند.
پنل متابولیک جامع (CMP) علاوه بر تمام اندازه‌گیری‌های BMP، میزان پروتئین‌ها و مواد مرتبط با عملکرد کبد را هم بررسی می‌کند، از جمله:
در جدول زیر می‌توانید دلایل کاهش و افزایش آنزیم‌ها و پروتئین‌های فوق را مشاهده کنید:
انسداد مجرای صفراوی
سیروز کبدی
التهاب کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا
هپاتیت
بیماری پاژه
اختلالات متابولیسم استخوان
جراحی قلب
سوء تغذیه
کمبود روی
سیروز کبدی
هپاتیت
سرطان کبد
آسیب کبدی
سیروز کبدی
مشکلات قلبی
هپاتیت
مونونوکلئوز
پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
همولیز یا تخریب غیرطبیعی گلبول‌های قرمز
واکنش‌های دارویی مخرب
انسداد مجرای صفراوی
سندرم ژیلبرت
هپاتیت
این آزمایش میزان دو نوع کلسترول را بررسی می‌کند:
HDL کلسترول خوب در نظر گرفته می‌شود، چون مواد مضر را از خون حذف کرده و به کبد کمک می‌کند که آن‌ها را تجزیه و دفع کند. LDL کلسترول بد است، چون می‌تواند باعث ایجاد پلاک در شریان‌ها شود و خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد.
معمولاً برای انجام این آزمایش باید حداقل هشت ساعت ناشتا باشید. جدول زیر مقادیر نرمال این دو نوع کلسترول را نشان می‌دهد:
مردان: کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
زنان: کمتر از ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
مقادیر طبیعی کلسترول می‌تواند در سنین مختلف متفاوت باشد.
پنل تیروئید یا تست عملکرد تیروئید، میزان تولید هورمون‌های این غده و واکنش آن را به بعضی از هورمون‌ها بررسی می‌کند، مانند:
تیروئید یک غده‌ی کوچک است که در جلوی گردن قرار دارد و عملکردهای مختلف بدن مانند خلق و خو، سطح انرژی و متابولیسم را تنظیم می‌کند. مقادیر نرمال T3، T4 و TSH به شرح زیر است:
نتیجه‌ی غیرطبیعی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مشکلات متعددی باشد، از جمله:
آنزیم‌ها پروتئین‌هایی هستند که به بدن شما در انجام فرآیندهای شیمیایی خاص مانند هضم غذا و لخته شدن خون کمک می‌کنند و در سراسر بدن برای بسیاری از عملکردهای حیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. سطوح غیرطبیعی آنزیم می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های زیادی باشد. رایج‌ترین آنزیم‌هایی که مورد آزمایش قرار می‌گیرند، عبارتند از:
بسیاری از عفونت‌های منتقله از راه‌ی جنسی (STIs) را می‌توان با استفاده از آزمایش خون تشخیص داد. غالباً این آزمایش‌ها با آزمایش ادرار یا نمونه‌گیری با سواب ترکیب می‌شوند تا تشخیص دقیق‌تر باشد. آزمایش خون قادر است بیماری‌های مقاربتی زیر را تشخیص دهد:
در بعضی موارد، بلافاصله بعد از ابتلا به عفونت نمی‌توان با آزمایش خون آن را تشخیص داد. برای مثال، برای تشخیص عفونت HIV ممکن است لازم باشد حداقل یک ماه صبر کنید تا آزمایش خون بتواند ویروس را شناسایی کند.
آزمایش‌های انعقادی میزان و مدت زمان لخته شدن خون را اندازه‌گیری می‌کنند. به‌عنوان مثال می‌توان به آزمایش زمان پروترومبین (PT) و آزمایش فعالیت فیبرینوژن اشاره کرد.
لخته شدن خون، یک فرآیند حیاتی است که بعد از آسیبب‌دیدگی یا جراحت به شما در متوقف کردن خونریزی کمک می‌کند. با این حال اگر لخته‌ی خون داخل ورید یا شریان تشکیل شود می‌تواند کشنده باشد. چون خون‌رسانی به مغز، قلب یا ریه‌ها را کاهش داده و باعث حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی می‌شود. از نتایج این آزمایش می‌توان برای تشخیص موارد زیر استفاده کرد:
هورمون دهیدرواپی آندروسترون (DHEA) از آدرنال (غدد فوق کلیوی) ترشح می‌شود و این تست میزان آن را اندازه‌گیری می‌کند. در مردان، DHEA به ایجاد ویژگی‌هایی مردانه مانند رشد موهای بدن کمک می‌کند و به همین دلیل سطوح پایین آن غیرطبیعی تلقی می‌شود. در زنان، افزایش این هورمون می‌تواند باعث ایجاد ویژگی‌های مردانه و رشد موهای زائد شود. بنابراین، در زنان سطوح پایین آن طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
کاهش DHEA می‌تواند با مشکلات زیر مرتبط باشد:
در زنان و مردان، افزایش DHEA از موارد زیر ناشی می‌شود:
زمانی که بافت‌های بدن ملتهب می‌شوند، پروتئین واکنشگر C یا CRP توسط کبد ساخته می‌شود. افزایش CRP نشان‌دهنده‌ی التهاب به دلایل مختلف است، از جمله:
هر چقدر میزان این پروتئین بالاتر باشد، احتمال ابتلا به بیماری قلبی بیشتر است:
اگر علائم خاصی را تجربه می‌کنید و فکر می‌کنید که بیمار هستید، برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. پزشک معاینه‌ی بدنی انجام می‌دهد و آزمایش‌های لازم را برای شما تجویز می‌کند. اگر می‌خواهید خودتان درخواست یک چکاپ و آزمایش روتین را بدهید، مهم‌ترین مواردی که باید در نظر بگیرید عبارتند از:
سایر آزمایش‌هایی که ممکن است لازم باشد انجام دهید، عبارتند از:
با توجه به دستورالعمل سازمان‌های بهداشتی مختلفی، زمان انجام این تست‌ها به سن شما بستگی دارد:
به‌طور کلی، توصیه می‌شود که اندازه‌گیری چربی‌های خون از ۲۰ سالگی شروع شود و اگر خطر ابتلا به بیماری قلبی کم است، هر پنج سال یکبار تکرار شود. افرادی که بیش از سایرین در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی قرار دارند، باید در فواصل زمانی کوتاه‌تر این آزمایش را انجام دهند.
اگر فشار خون شما همیشه بالای ۱۳۵/۸۰ میلی‌متر جیوه است، باید قند خونتان را اندازه‌گیری کنید. افراد بالای ۵۰ سال باید هر سال برای غربالگری سرطان روده‌ی بزرگ آزمایش خون مخفی در مدفوع را انجام دهند.
بعضی از پزشکان وقتی برای معاینه‌ی سالانه به آن‌ها مراجعه می‌کنید، انجام آزمایش‌های روتین را پیشنهاد می‌کنند. در موارد زیر هم ممکن است آزمایش‌های بیشتری را تجویز کنند:
اگر می‌خواهید آزمایش‌های خاصی را انجام دهید یا بیشتر از یکبار در سال آزمایش دهید، ابتدا با پزشک خود صحبت کنید.
هر چیزی که می‌خورید و می‌نوشید حاوی ویتامین، پروتئین و سایر مواد مغذی‌ای است که می‌توانند باعث افزایش یا کاهش موقت بعضی از ترکیبات در خون شوند. بنابراین، ناشتا بودن به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت باعث می‌شود نتایج آزمایش شما تا حد امکان دقیق باشد. بعضی از آزمایش‌های رایج که ممکن است به ناشتا بودن نیاز داشته باشند، عبارتند از:
آماده شدن جواب آزمایش ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد، به‌عنوان مثال:
این زمان‌بندی به آزمایشگاهی که در آنجا آزمایش خود را انجام می‌دهید و تعداد آزمایش‌های شما بستگی دارد. اگر تعداد فاکتورهایی که باید بررسی شوند زیاد باشد، ممکن است تا زمانی که تمام آزمایش‌ها کامل نشده‌اند، جواب نهایی را دریافت نکنید.
آزمایش خون فقط چند دقیقه طول می‌کشد و معمولاً پرستار یا تکنسین برای انجام آن به صورت زیر عمل می‌کند:
آزمایش خون عوارض بسیار کمی دارد، اما گاهی اوقات می‌تواند به بروز مشکلات زیر منجر شود:
آزمایش خون تصویر کاملی از وضعیت سلامتی شما ارائه می‌دهد. همچنین می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها کمک کند و میزان اثربخشی داروها و درمان‌های دریافتی را نشان دهد. بیشتر افراد باید حداقل یکبار در سال آزمایش خون روتین شامل شمارش کامل خون، تست عملکرد تیروئید و اندازه‌گیری قند خون را انجام دهند. برای اینکه بدانید به آزمایش‌های دیگری هم نیاز دارید یا خیر، با پزشک مشورت کنید.
منبع: healthline