هوش مصنوعی چیست؟ هوش مصنوعی به معنای شبیه‌سازی هوش انسان در ماشینی است که برنامهریزی شده تا مانند انسان فکر کرده و حرکات او را تقلید کند. این تعریف برای هر ماشینی که خصوصیاتی مشابه ذهن انسان، مانند یادگیری و حل مسئله دارد نیز به کار می‌رود. ویژگی ایدئال هوش مصنوعی توانایی منطقی بودن و گرفتن بهترین تصمیم‌ها برای رسیدن به یک هدف خاص است.
بیشتر مردم وقتی اصطلاح هوش مصنوعی را می‌شوند، به اولین چیزی که فکر می‌کنند روبات‌ها هستند. این ذهنیت از فیلم‌‌های پرهزینه و رمان‌هایی که درباره‌ی آنها ساخته‌شده آمده است. آدم‌ماشینی‌هایی که کره‌ی زمین را تخریب و انسان‌ها را نابود می‌کنند؛ واقعیت این است که هیچ چیز غیرممکن نیست.
پایه‌ی شکل‌گیری هوش مصنوعی بر این اساس است که دانشمندان در نظر گرفته‌اند می‌توان هوش انسانی را به روشی تعریف کرد که ماشین بتواند آن را تقلید کند و وظایفش را از ساده‌ترین تا پیچیده‌ترین‌ها انجام دهد. هوش مصنوعی سه هدف مهم و اصلی دارد:
با پیشرفت تکنولوژي معیارهایی که در گذشته هوش مصنوعی را تعریف می‌کردند منسوخ شده است. برای مثال ماشین‌هایی که ۴ عمل اصلی محاسبه را انجام می‌دهند یا ماشین‌هایی که برای تشخیص متن از نویسه خوان نوری (optical character recognition) استفاده می‌کنند دیگر هوش مصنوعی به حساب نمی‌آیند چرا که این موارد عملکرد ذاتی کامپیوتر است.
کاربردهایی که می‌توانیم برای هوش مصنوعی نام ببریم بیشمارند. این فناوری می‌تواند در بسیاری از صنایع و بخش‌های جامعه به کار گرفته شود. هوش مصنوعی در صنعت بهداشت و درمان کارایی زیادی دارد، از این روش در درمان‌های مختلفی که برای بیماران به کار گرفته می‌شود، اندازه‌گیری دوز دارو و همچنین در حین جراحی در اتاق عمل استفاده می‌شود. یکی از مثال‌های دیگری که می‌توان برای کاربردهای این فناوری نام برد کامیپوترهایی است که شطرنج بازی می‌کنند. ماشین‌های خودران نیز باعث استفاده از فناوری هوش مصنوعی کار می‌کنند.
هریک از ماشین‌هایی که گفتیم باید بتوانند نتایج تصمیماتی که می‌گیرند را ارزیابی کنند، چرا که هر حرکت روی نتیجه‌ی کلی اثرگذار است. در شطرنج برنده‌ی بازی در آخر کار مشخص می‌شود و در اتومبیل‌های خودران هم سیستم‌های کامپیوتری باید بتوانند تمام عوامل را به حساب بیاورند تا در نهایت ماشین از مسیر خود خارج نشود یا تصادف نکند.
هوش مصنوعی در امور مالی نیز کاربرد دارد. از این فناوری برای پیداکردن و نشانه‌گذاری مسائلی مانند استفاده از دبیت کارت‌های مشکوک، حساب‌های سپرده با مبلغ بسیار بالا، یا هر چیز دیگری که بتواند امکان سوءاستفاهد مالی یا کلاهبرداری را فراهم کند، استفاده می‌شود. اپلیکیشن‌هایی که بر پایه‌ی هوش مصنوعی ساخته شده‌اند برای ساده‌تر کردن تجارت استفاده می‌شوند. این کار با ساده‌کردن عرضه و تقاضا و همچنین قیمت گذاری اوراق بهادار انجام می‌شود.
فناوری هوش مصنوعی به دو دسته‌‌ی اصلی تقسیم می‌شود:
هوش مصنوعی ضعیف به سیستم‌هایی گفته می‌شود که تنها برای انجام یک وظیفه‌ی خاص طراحی شده‌اند. مهمترین مثال‌های سیستم‌های هوش مصنوعی ضعیف، بازی‌های ویدیویی مانند شطرنج و دستیارهای شخصی‌ای مانند Alexa و siri هستند که آمازون و اپل آنها را طراحی کرده‌اند. شما از دستیار شخصی یک سوال می‌پرسید، او آن را پاسخ می‌دهد.
سیستم‌های هوش مصنوعی قوی سیستم‌هایی هستند که به نوعی عملکرد شبیه‌تری به انسان دارند. کار این سیستم‌ها بسیار پیچیده‌تر است. آنها برای موقعیت‌هایی برنامهریزی شده‌اند که لازم است حل مشکل بدون دخالت انسان اتفاق بیفتد. این نوع سیستم‌ها را می‌توانید در اتومبیل‌های خودران یا سیستم‌هایی که در اتاق عمل استفاده می‌شوند ببینید.
هوش مصنوعی از آغاز تاکنون زیر ذره‌بین مردم و دانشمندان بوده است. یکی از تصورات رایجی که درباره‌ی این فناوری وجود دارد این است که ممکن است این ماشین‌ها به حدی توسعه پیدا کنند که انسان نتواند کنترلی برآنها داشه باشد. تصور دیگر این است که آنها به قدری پیشرفته خواهند شد که بتوانند خودشان را ارتقا دهند و به ماشین‌ها بسیار پیشرفته‌تری تبدیل شوند.
یکی دیگر از نگرانی‌هایی که درباره‌ی پیشرفت هوش مصنوعی وجود دارد این است که این ماشین‌ها بتوانند به اطلاعات سری بشر دست پیدا کرده و حتی به سلاح مجهز شوند. بحث‌های دیگری هم حول مسائل اخلاقی هوش مصنوعی شکل گرفته است، آنچه در این بحث‌ها مطرح می‌شود این است که آيا باید برای سیستم‌های هوشمند مانند ربات‌ها نیز حقوق انسانی درنظرگرفت یا خیر؟
اتومبیل‌های خودران هم در نوع خودشان بحث برانگیزند. سیستم این ماشین‌ها به گونه‌ای طراحی شده است که امکان کمترین خطر و کمترین تلفات را محاسبه کند. برای مثال اگر امکان تصادف با دونفر به صورت همزمان وجود داشته باشد، این خودورها محاسبه می‌کنند که کدام تصادف خسارت کمتری به شما وارد می‌کند.
مسئله‌ی دیگری که ذهن بسیاری از مردم را به هوش مصنوعی مشغول کرده است چگونگی تاثیر وجود این ماشین‌ها بر مشاغل انسان‌هاست. با توجه به این که بسیاری از صنایع تلاش می‌کنند به کمک ماشین آلات هوشمند کارهای خود را پیش ببرند مردم نگران بیکار شدن افرادی هستند که در حال حاضر بسیاری از مشاغلی که قابل جایگزین شدن با ماشین هستند را انجام می‌دهند. اتومبیل‌های خودران هم می‌توانند نیاز به تاکسی و … را برطرف کنند. در حقیقت مردم نگران این مسئله هستند که تولیدکنندگان نیروی انسانی را با ماشین آلات جایگزین کنند. در نتیجه‌ی این اتفاق، بسیاری از مهارت‌ها ارزش خود را از دست داده و افراد زیادی نیز منبع درآمد خود را از دست می‌دهند.
هوش مصنوعی قوی یا strong artificial intelligence یکی از مدل‌های نظری هوش مصنوعی است که با هوش انسانی برابری می‌کند. مشخصه‌های اصلی هوش مصنوعی قوی توانایی استدلال، حل معما، قضاوت، برنامهریزی، یادگیری و برقراری ارتباط است. ضمناً این ماشین‌ها باید خودآگاهی، افکار عینی، هوشیاری، ادراک حسی و دانایی داشته باشند.
هوش مصنوعی قوی با عنوان‌های true intelligence و Artificial General Intelligence نیز شناخته می‌شود.
هوش مصنوعی قوی به معنای واقعی هنوز وجود ندارد. بعضی متخصصان پیش‌بینی کرده‌اند که این فناوری ممکن است تا سال ۲۰۳۰ یا ۲۰۴۵ توسعه پیدا کند. گروه دیگری از متخصصان نیز معتقدند پیشرفت هوش مصنوعی قوی ممکن است تا قرن آینده طول بکشد یا حتی ممکن نباشد.
گروهی از نظریه‌پردازان این نظر را مطرح کرده‌اند که یک ماشین با هوش مصنوعی قوی باید بتواند مراحل پیشرفت را مانند بشر بپیماید؛ یعنی با ذهنی مانند کودکان شروع به کار کند و در طی فرآیند آموزش به یک ذهن بالغ دست پیدا کند. این ماشین باید بتواند با جهان اطراف برهمکنش داشته باشد و از آن یاد بگیرد. همچنین او باید بتواند زبان و احساسات مخصوص خودش را داشته باشد. مبحث دیگری که درباره‌ی هوش مصنوعی قوی مطرح است این است که ازآنجایی‌که ما نمی‌دانیم هوش از چه چیزی تشکیل‌شده است نمی‌توانیم بفهمیم چه زمانی هوش مصنوعی قوی را توسعه داده‌ایم.
درحالی‌که هوش مصنوعی ضعیف تنها شناخت انسانی را شبیه‌سازی می‌کند، هوش مصنوعی قوی درواقع دارای شناخت انسانی است. به کمک هوش مصنوعی قوی، یک سیستم به‌تنهایی می‌تواند تمام مشکلاتی که یک انسان می‌تواند به‌تنهایی حل کند را مدیریت کند. هوش مصنوعی ضعیف می‌تواند جای کارگرانی که مهارت‌های اندک یا مهارت‌های متوسطی دارند را بگیرد اما هوش مصنوعی قوی می‌تواند جایگزین گروه‌هایی شود که مهارت‌های بالایی دارند.
امکان دستیابی به هوش مصنوعی قوی مزایای بالقوه و نگرانی‌های جدی زیادی ایجاد می‌کند. بعضی از افراد این نگرانی را دارند که اگر هوش مصنوعی قوی به واقعیت تبدیل شود بتواند به هوشی فراتر از هوش بشر دست پیدا کند؛ به این پدیده تکینگی گفته می‌شود. طرفداران این ایده می‌گویند ممکن است هوش مصنوعی قوی به‌قدری پیشرفت کند که بتواند خودش را تغییر دهد و اهدافش را بدون دخالت انسان دنبال کند. ربات‌های قاتلی که در فیلم‌ها دیده‌اید را تصور کنید، هوش مصنوعی قوی می‌تواند به قاتل انسان‌ها تبدیل شود.
سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا می‌توانیم هوش مصنوعی قوی را به شکل ایجاد کنیم که چنین نتایجی در پی نداشته باشد؟ آیا می‌توان هوش مصنوعی قوی را به‌گونه‌ای برنامهریزی کرد که به ارزش‌های اخلاقی مطلوب پایبند باشد؟ این ارزش‌های اخلاقی مطلوب چه چیزهایی هستند؟ آیا افراد بشر سر یکی سری اخلاقیات مشترک با یکدیگر به توافق می‌رسند؟ تحقیقات بیشتر در آینده می‌تواند به جلوگیری از احتمال به وجود آمدن ربات‌هایی که علیه بشر فعالیت کنند کمک کند و به این سؤال پاسخ دهد:«آیا اصلاً چنین روبات‌های باهوشی وجود خواهند داشت؟»
یکی دیگر از مهمترین نگرانی‌های دیگری که وجود دارد مسئله‌ی شغل است. هوش مصنوعی می‌تواند به شکل گسترده‌ای جای انسان را بگیرد و در نتیجه معضل بیکاری به شکلی بسیار جدی خودش را نشان خواهد داد. اگر هوش مصنوعی قوی به حقیقت بپیوندد این مسئله جنبه‌ی جدی‌تری پیدا می‌کند.
همان‌طور که انقلاب صنعتی به شکل جدی نوع کارهایی که کارگران انجام می‌دادند را تغییر داد انقلاب هوش مصنوعی هم می‌تواند تغییرات زیادی در شکل کار کردن افراد ایجاد کند. هوش مصنوعی قوی می‌تواند با افزایش بهره‌وری و ثروت اثر مثبت قابل‌توجهی روی جامعه بگذارد. ممکن است لازم باشد بشر در آن زمان مشاغلی را برعهده بگیرد که در حال حاضر قادر به تصور آنها نیستیم، زمانی این را خواهیم فهمید که هوش مصنوعی قوی ایجاد شود و ببینیم چه کارهایی را می‌تواند برای ما انجام دهد. احتمال دیگری که وجود دارد این است که دولت‌ها مجبور شوند نوعی شبکه‌ی حمایتی برای افرادی که بر اثر گسترش هوش مصنوعی شغل خود را از دست داده‌اند ایجاد کنند.
هوش مصنوعی ضعیف بخشی از هوش ماشین است که به موضوعات خاص و کوچک محدودشده است. هوش مصنوعی ضعیف شناخت انسانی را شبیه‌سازی می‌کند و کارهای وقت‌گیر و تجزیه‌وتحلیل‌هایی که بشر به‌صورت عادی قادر به انجام آنها نیست را انجام می‌دهد.
هوش مصنوعی ضعیف آگاهی انسانی ندارد. این فناوری تنها می‌تواند آگاهی انسانی را شبیه‌سازی کند. تصویر کلاسیکی که از هوش مصنوعی ضعیف وجود دارد آزمایش ذهنی اتاق چینی است که جان سیرل (John Searl) طراحی کرده بود. این آزمایش می‌گوید شخصی بیرون از یک اتاق ممکن است بتواند تجربه‌ای شبیه به مکالمه به زبان چینی با شخصی داخل اتاق داشته باشد که به او دستورالعمل‌هایی داده شده که در آنها نوشته‌شده است چگونه به مکالمات در زبان چینی پاسخ دهد. شاید به نظر برسد شخص درون اتاق چینی حرف می‌زند اما در واقعیت او بدون دستورالعملی که در مقابلش قرارگرفته است حتی یک کلمه از زبان چینی نمی‌داند. درواقع اینکه به نظر می‌رسد فرد به زبان چینی حرف می‌زند به دلیل تسلط او به این زبان نیست، به این دلیل است که او به‌خوبی توانسته است طبق دستورالعمل عمل کند. در آغاز به نظر می‌رسد پای هوش مصنوعی قوی (چیزی شبیه به هوش انسانی) در میان باشد اما حقیقت این است که تنها از هوش مصنوعی ضعیف استفاده شده است.
سیستم‌هایی که با هوش مصنوعی ضعیف کار می‌کنند هوش عمومی ندارند، بلکه یک هوش خاص دارند. هوش مصنوعی‌ای که توانایی این را دارد که به شما بگوید چگونه از نقطه A تا نقطه B برسید نمی‌تواند با شما شطرنج بازی کند و هوش مصنوعی‌ای که می‌تواند وانمود کند چینی حرف می‌زند نمی‌تواند کف اتاق را جارو بزند.
فناوری هوش مصنوعی ضعیف به شما کمک می‌کند big data را به کمک پیدا کردن الگوها و پیش‌بینی کردن به اطلاعات قابل‌استفاده تبدیل کنید. چیزهایی مانند نیوزفید فیسبوک، خریدهای پیشنهادی آمازون و دستیار شخصی اپل یعنی siri مثال‌هایی از این فناوری هستند.
مثال دیگری که می‌توانیم در این زمینه بزنیم فیلترهایی هستند که ایمیل‌های اسپم را از میان ایمیل‌های دیگر جدا می‌کنند. در این مورد کامپیوتر از یک الگوریتم برای یادگیری اینکه چه پیام‌هایی ممکن است اسپم باشند استفاده می‌کند و آنها را از اینباکس به فولدر اسپم می‌فرستد.
هوش مصنوعی ضعیف علاوه بر اینکه قابلیت‌های محدودی دارد ممکن است صدماتی نیز ایجاد کند. برای مثال به یک اتومبیل خودران فکر کنید که سیستم هوش مصنوعی آن در تشخیص مکان وسیله‌ی نقلیه‌ای که از روبه‌رو می‌آید اشتباه کند و باعث یک تصادف کشنده شود. همچنین ممکن است این سیستم از طرف افرادی که قصد صدمه زدن به دیگران را دارند مورداستفاده قرار بگیرد. برای مثال یک تروریست می‌تواند از یک اتومبیل خودران برای ایجاد انفجار در یک منطقه‌ی شلوغ استفاده کند. مسئله‌ی دیگری که وجود دارد مشخص کردن این است که دلیل عملکرد بد ماشین نقص فنی است یا ایراد طراحی؟
نگرانی دیگری که با گسترش هوش مصنوعی زیاد شده، این است که افزایش اتوماسیون باعث از بین رفتن هرچه بیشتر مشاغل خواهد شد. سؤال این است که آیا بیکاری افزایش پیدا خواهد کرد یا جامعه راه‌های جدیدی پیدا می‌کند تا انسان‌ها نقش فعالی در اقتصاد داشته باشند؟ گرچه چشم‌انداز اولیه‌ی اتوماسیون این است که کارگران زیادی شغل خود را از دست می‌دهند اما باید واقع‌بین باشیم و سعی کنیم بفهمیم افزایش گسترده‌ی اتوماسیون چه تغییرات جدی‌ای در زندگی ما به وجود خواهد آورد. ممکن است نیازهای جدید جامعه، زمینه‌ساز شغل‌های متفاوتی برای بشر شود.
نظرات بسته هستند.